PEDAGOGICZNA
BIBLIOTEKA WOJEWÓDZKA

Zachęcamy do zapoznania się z recenzjami wybranych artykułów z prasy pedagogicznej. Wszystkie czasopisma dostępne są w Czytelni Głównej.

Czytelnicy mogą składać zamówienia na bezpłatne skany artykułów z czasopism, które będą realizowane w miarę możliwości na bieżąco lub w kolejnym dniu roboczym - w zależności od ilości zamówień. Zamówienia wraz z numerem karty czytelnika należy przesyłać na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Czerwcowy przegląd prasy

Cykl Kolba, czyli koncepcja uczenia się przez doświadczenie / Tomasz Szwed // Matematyka. - 2021, nr 3, s. 34-36.

Autor, matematyk – nauczyciel – praktyk – pasjonat dzieli się swoim dydaktycznym doświadczeniem. Mając świadomość tego, że matematyka to często pięta Achillesowa dużej grupy uczniów, poszukuje sposobów, by pomóc w kształceniu matematycznych kompetencji dzieci i młodzieży.

W omawianym artykule przybliża model uczenia się, nazywany w fachowej literaturze pedagogicznej Cyklem Kolba, Modelem uczenia się przez doświadczenie lub Modelem Lewina z uwagi na znaczny wpływ Kurta Lewina na pracę Kolba. Dawid Kolb amerykański teoretyk metod nauczania ujął proces uczenia się w powtarzalny cykl czterech kroków/etapów. Krok pierwszy to zdobywanie konkretnych doświadczeń. Kolejny etap to obserwacja, analiza i refleksja. Generalizacja, zdobywanie wiedzy teoretycznej, formułowanie idei i zasad – to krok trzeci. Ostatnia faza cyklu to zastosowanie, własne eksperymenty, sprawdzenie osobistych teorii i koncepcji, określenie potrzeb do dalszego doświadczenia. Poszczególnym ogniwom omawianego cyklu autor przyporządkowuje preferowane przez uczniów style uczenia się. Proces edukacyjny oparty na pomyśle Kolba pozwoli odnaleźć się w nim różnym typom uczniów: aktywistom, uczniom refleksyjnym, uczniom teoretykom i wreszcie pragmatykom.
Rolą nauczyciela jest generowanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających uczeniu się przez doświadczenie.

Przecież, jak pisze autor,

uczenie się nie zaczyna się od przyswajania pojęć, zasad i reguł, ale od konkretnych czynności, które prowokują do refleksji, przemyśleń i konstruowania tych pojęć, zasad i reguł możliwych do zastosowania w innych sytuacjach.

Omawiany w artykule model nauczania dotyczy nie tylko edukacji matematycznej, ujmuje w przejrzysty schemat prawidłowości procesu przyswajania wiedzy i z powodzeniem może być stosowany niezależnie od poziomu edukacji, wieku uczniów oraz nauczanego przedmiotu. Nie da się przecenić sytuacji dydaktycznych angażujących „całego” ucznia – jego zmysły, uczucia, intelekt, a niekiedy i motorykę.

Wakacje to dobry czas by przetestować Cykl Kolba, zacząć od konkretu, od przeżyć, od czynności, od DOŚWIADCZENIA. 😊

BM

Doświadczenia chemiczne na lekcjach chemii w czasach online / Maciej Waligórski, Kamila Borowczyk, Ewa Stronka-Lewkowska // Chemia w Szkole. - 2021, nr 3, s. 44-45.

W trakcie pandemii, a więc i nauczania zdalnego, przede wszystkim nauczyciele - choć także uczniowie - musieli gwałtownie poszerzyć swą wiedzę i umiejętności korzystania z technologii informacyjno-komunikacyjnych. Szło to różnie. „Profesjonalne” programy, przygotowane ad hoc, na kolanie w Telewizji Polskiej, nie ustrzegły się bolesnych dla występujących w nich nauczycieli wpadek. Niektóre inne, tworzone samodzielnie przez nauczycieli poszczególnych przedmiotów, olśniewały profesjonalizmem i pomysłowością. Wyciągając średnią – wszyscy czynni nauczyciele, posiedli sprzęt i umiejętności umożliwiające nauczanie zdalne na poziomie przynajmniej wystarczającym.
Autorzy poświęcili swój artykuł eksperymentom, które często w nauczaniu chemii pomagają i uatrakcyjniają wyjaśnienie różnych zjawisk. W czasie pandemii sala chemiczna nie zapełni się uczniami, ale można spróbować nakręcić swój własny film dydaktyczny. Tekst swój rozpoczynają mottem: „Jeden obraz wart jest więcej aniżeli tysiąc słów”.
To, co uczeń zobaczy, lepiej zapamięta i łatwiej zrozumie, niż najbarwniejsze omówienie. W artykule znajdziemy szczegółowe rady dotyczące prawidłowego ustawienia kamery, oświetlenia, nagrywania dźwięku, zorganizowania właściwego „pola” przeprowadzanego eksperymentu. Jednak za najważniejsze autorzy uznają przygotowanie wcześniej możliwie szczegółowego scenariusza, który pozwoli wszystkie czynności zaplanować, przewidzieć ich konsekwencje i uniknąć niepotrzebnych błędów.
Także po (oby jak najszybszym) zakończeniu pandemii i bezpiecznym powrocie do szkół, film taki ze względu na lepszą szczegółowość (bliskie ustawienie kamery - nie każdy uczeń może tak się przybliżyć, a często ze względów bezpieczeństwa nie powinien) może być nadal na lekcjach wykorzystywany.

Warto przeczytać ten krótki (2 strony, w tym tytułowa ilustracja) acz gęsty, treściwy tekst i z taką inspiracją zrealizować swój zapis eksperymentu chemicznego, a nauczyciele innych przedmiotów - tematu akurat im potrzebnego...

JA

JOMO, czyli radość z przegapiania / Agata Hiacynta Świątek // Charaktery. - 2021, nr 6, s. 84-[89].

Artykuł porusza bardzo ważny dla wszystkich problem, choć - być może - są to propozycje i rady tylko dla „wybranych”. Niemniej jednak, zapewne każdy po przeczytaniu stwierdzi, że może warto coś „z tym” zrobić... A chodzi o FOMO (Fear of Missing Out), czyli dominujący lęk, że coś może nas ominąć, jeżeli nie będziemy bez przerwy online. U niektórych granica między światem realnym a wirtualnym niekiedy tak się zatarła, że powoduje ciągłe „przytłoczenie”, frustrację i emocjonalne obciążenie. A i tak odczuwają nieustanną potrzebę sprawdzania, odpisywania, reagowania, komentowania, zerkania... I to nawet w nocy – przerywając sen!
Czy jest na to rada - oczywiście dla tych, którzy chcą jednak się przełamać i mieć wpływ na własne reakcje, a co za tym idzie - na własne życie? Otóż alternatywą na obsesyjne uzależnienie od sieci może być JOMO (Joy of Missing Out), czyli świadome wyłączenie się ze świata online i czerpanie z tego zadowolenia.

Przyjęcie perspektywy JOMO nie oznacza wrogości wobec technologii ani rezygnacji z zasobów internetu – to umiejętność cieszenia się czasem spędzanym poza siecią, radość z „przegapiania”, która polega na świadomym wyborze.

Jak tego dokonać, pomimo, że może to być sporym wyzwaniem dla wielu? Autorka artykułu „podpowiada”, podając kilka – jak to nazywa – „inspiracji”.
Zachęcam do zapoznania się z nimi, ale wcześniej, każdy może zadać sobie pytanie – czy naprawdę konieczne są te wszystkie telefony, smsy, wiadomości, powiadomienia? Czy taka „aktywność” to przypadkiem nie poszukiwanie aprobaty i uwagi? Czy nie jest to forma egoizmu i braku poszanowania czasu i prywatności innych ludzi?
Warto to przemyśleć i zaufać słowom psychologa:

Dobrowolne odcięcie się od internetowych powiadomień na dzień lub choć kilkanaście minut może okazać się oczyszczający i wyzwalającym doświadczeniem.

PS. Może o wakacyjnym wypoczynku opowiedzieć tym razem już po jego zakończeniu?

MG

Literatura piękna a geografia – Litwa i Białoruś / Jerzy Jankowski // Geografia w Szkole. - 2021, nr 3, s. 28-31.

Wakacje zbliżają się wielkimi krokami, ale w tym urlopowym czasie warto sięgnąć po lekturę. W czerwcowym numerze czasopisma Geografia w Szkole znajduje się ciekawy artykuł autorstwa wieloletniego nauczyciela geografii - Jerzego Jankowskiego. Autor poszukuje wspólnego mianownika między literaturą, historią a geografią. Tekst stanowi wspaniałą inspirację dla nauczycieli geografii czy języka polskiego do powiązania wiedzy z różnych dziedzin. Autor zwraca uwagę na interdyscyplinarność geografii i istnienie wspólnych obszarów np. z językiem polskim i historią. Proponuje zastosowanie korelacji międzyprzedmiotowej w nauczaniu. Geografia i historia zawarta w literaturze pięknej, stanowi doskonały punkt wyjścia do dyskusji. Jankowski jako przykład polskiej literatury wymienia „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, który opisuje Litwę, Wilno, gród zamkowy Nowogródzki. Inspiracją może być utwór „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w którym zaprezentowany jest krajobraz nad rzeką Niemen rozciągającą się przez tereny obecnej Białorusi, Litwy i Rosji. Z pewnością okazją do poznania związków polskich twórców z Białorusią, będzie odniesienie do ballady „Świteź”. Z Grodnem na Białorusi związani byli: Zofia Nałkowska, Eliza Orzeszkowa i Paweł Jasienica.

Autor zachęca do wzbogacenia lekcji geografii poprzez odniesienie się do fragmentów literatury pięknej. Jest to szczególnie istotne przy spadającym czytelnictwie wśród dzieci i młodzieży.

Zachęcam do lektury artykułu szczególnie w okresie wakacyjnym, być może będzie inspiracją do zorganizowania wycieczek w malownicze miejsca opisywanie w literaturze polskiej. Zatem zapraszam w podróż z książką ku nowej przygodzie!

MSz

Mindfulness – nowa moda czy realne wsparcie? : nauczyciel i praktyka uważności / Agnieszka Pawłowska // Biblioteka w Szkole. - 2021, nr 6, s. 6-9.

Rozpoczynające się wakacje to dobra okazja, żeby poświęcić trochę uwagi ...uważności. To pojęcie oznaczające świadome zatrzymanie się na doświadczeniu właśnie przeżywanej chwili funkcjonuje już od pewnego czasu. W języku polskim ukazało się kilkaset publikacji na ten temat, w zbiorach naszej Biblioteki znajduje się ich kilkadziesiąt. Zachęcam więc, by w okresie wakacji zapoznać się z wybranymi tekstami i spróbować - może okażą się przydatne? Zacząć można od artykułu w czerwcowym numerze Biblioteki w Szkole, który zbiera najbardziej podstawowe informacje na temt uważności, wymienia korzyści, jakie mogą być skutkiem "uważnego zatrzymania", pokazuje znaczenie i rolę uważności w różnych obszarach życia człowieka. Znajdziemy tu też podstawowe informacje o prowadzonych w formie zorganizowanej profesjonalnych treningach uważności oraz wykaz publikacji polecanych przez autorkę do samodzielnej lektury.
Wprawdzie rok szkolny już się skończył, ale warto przeczytać o tym, jak zastosować technikę uważności w szkole i od nowego roku spróbować rozglądać się wokół siebie z życzliwą ciekawością, bez oceniania drugiego nauczyciela/ucznia/rodzica, nazywając swoje emocje, doznania i akceptować uczucia i myśli innych osób. Autorka poleca stosowanie krótkich, interaktywnych ćwiczeń w grupie szkolnej, które pomagają uczniom w otwarciu się na otaczający świat i ludzi, uczą empatii i budują spokojny klimat w klasie.
W naszym zagonionym świecie warto zatrzymać się na chwilę i spojrzeć z życzliwą uważnością najpierw na siebie, a potem na otaczających nas ludzi. Te możliwości drzemią w każdym z nas, tylko ... trzeba zacząć!
(I tu recenzent udał się na medytację...)

MŚ

Uzasadnij! / Joanna Krzemińska // Polonistyka. - 2021, nr 3, s. 21-23.

„Polonistyka” to czasopismo, które właściwie można polecić nauczycielowi każdego przedmiotu! Zawsze znaleźć można tu publikacje, które mogą być inspiracją dla różnych lekcji. Podobnie jest i tym razem, a wiodącym tematem jest ars bene dicendi, czyli sztuka dobrego mówienia.
Wydanie bieżącego numeru zbiegło się też ze śmiercią prof. Tadeusza Zgółki, Mistrza Retoryki i niezwykłego Profesora Słowa.
Mistrz słowa nie dawał prostych odpowiedzi – cóż to znaczy mówić dobrze.
Może – powiadał – to sztuka mówienia pięknego, ozdobnego, albo w taki sposób, aby skutecznie przekonać słuchacza, lub też używanie języka dostosowanego do odbiorcy, bądź po prostu używanie języka poprawnego, zgodnego z regułami gramatycznymi?
Jedno było dla niego oczywiste:

Nie ma wątpliwości co do tego, że warto mówić dobrze. Ale to prowadzi wprost do innego wskazania: warto mówić świadomie, z namysłem. Bo język to znakomite narzędzie komunikacyjne używane w różnych celach i różnych kontekstach, sytuacjach.

Dzisiaj, gdy tak często komunikujemy się z innymi, paradoksalnie nie zawsze myślimy o sztuce słowa.
Dobrze więc, że nauczyciele podzielili się na łamach czasopisma wiedzą i doświadczeniem pedagogicznym, jak uczyć sztuki MÓWIENIA, jak posługiwać się tym niezwykłym narzędziem.

Wybrałam jeden z artykułów, może dlatego, że autorka – polonistka, koordynatorka różnych projektów – zaproponowała ćwiczenia o różnym stopniu trudności, ale – jak zapewniła – wszystkie skutecznie doskonalące umiejętności wyrażania własnych sądów, argumentacji, udziału w dyskusji, sztuki przemawiania.
Można zacząć od „efektu śnieżnej kuli”, aż po zadania związane z tekstem prof. Jerzego Bralczyka, jednego z największych autorytetów językowych. Są też sugestie wyboru kontrowersyjnego tematu dyskusji – choćby – czy Wokulski był stalkerem, nagrania prezentujące wystąpienia uczniów, czy praca z wykorzystaniem aplikacji flipgrid. Ciekawym pomysłem jest zaproszenie zaprzyjaźnionej szkoły do wspólnego debatowania, powołanie szkolnego koła dyskusyjnego, czy przystąpienie do – działającego w wielu miastach Polski – ugrupowania toastmasterów.
Ważne jest jedno – uczniowie muszą być przekonani, że retoryka to nie sztuka dla sztuki, ale to umiejętność, która będzie im potrzebna przez całe życie!

PS. Wystąpienie prof. Jerzego Bralczyka „Jak mówić, by nas słuchano” – dostępne w internecie – i zaprezentowane przez niego „sztuczki” polecam wszystkim, a szczególnie nauczycielom.
Mówmy „komuś” a nie „do kogoś”!

MG