PEDAGOGICZNA
BIBLIOTEKA WOJEWÓDZKA

Zachęcamy do zapoznania się z recenzjami wybranych artykułów z prasy pedagogicznej.

Czytelnicy mogą składać zamówienia na bezpłatne skany artykułów z czasopism, które będą realizowane w miarę możliwości na bieżąco lub w kolejnym dniu roboczym - w zależności od ilości zamówień. Zamówienia wraz z numerem karty czytelnika należy przesyłać na adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript..

Przegląd prasy pedagogicznej

Znak. - 2025, nr 8.

Temat przewodni sierpniowego numeru miesięcznika ZNAK , jak na lato przystało, jest gorący i słodki. Słodki dosłownie, gdyż dotyczy cukru.

Cukier - dawniej towar luksusowy, za który płacono krocie, a obecnie jeden z najtańszych i najbardziej powszechnych produktów spożywczych. Dawniej „białe złoto”, obecnie zwany „białą śmiercią”. Jaka jest historia cukru? Jego produkcji? Produkcji przez wieki opartej na wyzysku i pracy niewolniczej, a współcześnie? Tej fascynującej opowieści o cukrze, niekiedy jak z horrorów, poświęcony jest artykuł o przewrotnym tytule „Gorzka historia”, autorstwa Przemysława Wielgosza.

Dla mnie szczególnie ciekawe są rozważania dotyczące społecznej roli cukru, tego jak współcześnie wpływa na naszą psychikę, zdrowie i nawyki. Paradoksem naszych czasów jest, że nauka bada mózg człowieka, by umieć leczyć uzależnienia, a jednocześnie przemysł spożywczy te same badania wykorzystuje, by człowieka od swoich produktów właśnie uzależnić. Prosty przykład - na obrazach z rezonansu magnetycznego widać, jak jedzenie lodów uaktywnia w mózgu obszar tzw. nagrody, a stąd już prosta droga do projektowania innych produktów, które dadzą nam nieustanne poczucie błogości. I nie dotyczy to tylko klasycznych słodyczy, bo cukier jest dosypywany niemal wszędzie. A ile go zjadamy rocznie? Dla przykładu w 1934 roku niespełna 9 kg, a współcześnie? Ba! 45 kg! Krzysztof Kornas w artykule pt.” Za zasłoną cukru” ujawnia wszystkie tajniki manipulowania naszymi zmysłami i fizjologią. Czy zatem jesteśmy bezradni w obliczu marketingu całego przemysłu spożywczego!?

Żeby jednak nie było tak czarno, bo wszak ma być przecież wakacyjnie i słodko, na ratunek przychodzi nam Katarzyna Błażejewska-Stuhr, dietetyk kliniczny, która w swoim artykule „Jeść cukier z głową” stara się odpowiedzieć na pytanie, czy mamy szansę znaleźć balans pomiędzy przyjemnością z jedzenia, a jedzeniem kompulsywnym. Bo od cukru nie uciekniemy, wszak wszystkie ssaki go lubią, no może za wyjątkiem… kotów. 😊

A fanom fotografii kulinarnej rekomenduję apetyczne torty, babeczki i inne słodkości w obiektywie brytyjskiej fotografki Frankie Taylor.

Mniam.

DF

Interakcje muzyczne jako medium wspierające rozwój więzi emocjonalnej w relacji dziecko-opiekun / Natalia Kłysz-Sokalska // Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze. - 2025, nr 6, s. 37-47.

Poczucie bezpieczeństwa, postrzeganie siebie jako osoby w pełni wartościowej, stabilność emocjonalna, odczuwanie szczęścia… - to stan, który każdy dobry rodzic/opiekun chciałby  podarować swojemu dziecku.
Jak to zrobić? Jak wyposażyć dziecko na drogę w dorosłość?

Autorka podpowiada. Trzeba założyć dobry fundament.

Tym fundamentem jest więź emocjonalna między dzieckiem a rodzicem. Nie byle jaka więź, ale więź oparta na bliskości, czułości, empatii, zrozumieniu, zaufaniu, emocjonalnym zaangażowaniu, więź zapewniająca akceptację i poczucie bezpieczeństwa.

Ta jedyna w swoim rodzaju zażyłość powstaje już na etapie prenatalnym i jest kontynuowana po narodzinach dziecka.

Jakość tej relacji ma wpływ na funkcjonowanie osoby w późniejszym, dorosłym życiu - na jej interakcje z innymi, na styl przywiązania, na sposób postrzegania siebie i otoczenia, oddziałuje na rozwój sfery emocjonalnej i społecznej.

Jednym z czynników wspierających rozwój bliskości emocjonalnej jest muzyka. Autorka przedstawia zależność pomiędzy aktywnościami muzycznymi a rozwojem emotywnym i społecznym dziecka.

„Muzyka, jako uniwersalny język emocji, stwarza przestrzeń do budowania relacji, komunikacji pozawerbalnej i wspólnego przeżycia artystycznego”. Muzyka otwiera przestrzeń budowania wspólnoty, zacieśniania więzi.

Ostatnia część artykułu to przegląd praktyk muzycznych wspierających relację opiekun-dziecko. Znajdziemy tu cenne podpowiedzi, proste rozwiązania - kołysanki, wspólne śpiewanie, zabawy rytmiczne, gra na prostych instrumentach… warto je docenić i z nich korzystać. To nasz prezent dla dziecka na całe życie.

BM

Jubileusz 1000-lecia Królestwa Polskiego // Hejnał Oświatowy. - 2025, nr 8-9.

Drodzy Nauczyciele, zapraszam do lektury czasopisma Hejnał Oświatowy. Miesięcznik Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli prezentuje najnowsze zagadnienia z różnych dziedzin nauki. Na łamach czasopisma nauczyciele dzielą się wiedzą, przedstawiają nowoczesne metody nauczania, kładąc nacisk zarówno na rozwijanie wiadomości, jak i umiejętności uczniów. Zachęcam do zapoznania się z najnowszym numerem periodyku, który poświęcony jest obchodom jubileuszu 1000-lecia Królestwa Polskiego. Znajdą tam Państwo bogaty wybór artykułów na temat edukacji historycznej, przykłady projektów, konkursów i pomysłów na ciekawe lekcje. Rok 2025 jest rokiem Millenium Koronacji Pierwszych Królów Polski - Bolesława Chrobrego i Mieszka II Lamberta. Lekturę czasopisma proponuję rozpocząć od przeczytania tekstu autorstwa znanego i cenionego historyka, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego pana Krzysztofa Ożoga. Autor w artykule „Polska Bolesława Chrobrego i jego droga do królewskiej sakry i korony”, przypomina najważniejsze wydarzenia z czasów panowania pierwszych Piastów. W interesujący sposób wyjaśnia znaczenie zjazdu w Gnieźnie oraz okoliczności otrzymania przez Bolesława Chrobrego godności królewskiej i przebieg koronacji.

Joanna Kantor-Malik doradca metodyczny i autorka artykułu „Jubileusz 1000 lat Królestwa Polskiego na lekcjach języka ojczystego, czyli jak ożywić historię przez słowo, sztukę wizualna i technologię”, zachęca do stosowania nowoczesnych metod pracy. W tekście znajdują się inspiracje do nauczania języka polskiego, propozycje zastosowania aktywizujących metod pracy z tekstem historycznym i literackim oraz praktyczne działania metodyczne w postaci przykładów lekcji i projektów. Autorka podkreśla, że „współczesna szkoła powinna łączyć dziedzictwo narodowe z nowoczesnymi kompetencjami”. Jubileusz 1000-lecia Królestwa Polskiego daje nauczycielom języka polskiego możliwości rozwijania tożsamości uczniów nie tylko przez lekturę, ale także przez nowoczesne technologie. Z pomocą przychodzi edukacja cyfrowa np.: aplikacje internetowe i AI - te narzędzia pozwalają w atrakcyjny i twórczy sposób angażować uczniów w proces edukacji historyczno-patriotycznej. Po więcej praktycznych rozwiązań, metod pracy i przykładów lekcji odsyłam Państwa do Hejnału Oświatowego. Warto się z nim zapoznać szczególnie na początku roku szkolnego.
W dziale „Z naszych doświadczeń - przykłady dobrej praktyki” znajdują się scenariusze lekcji historii łączące naukę historii z interaktywnymi formami pracy, w oparciu o wykorzystanie narzędzi do cyfrowej edukacji. Są to:

• „Polska pierwszych i ostatnich Piastów” autorstwa nauczyciela historii w szkole podstawowej - Dominika Michniaka.
• „Polska Piastów” Krystyny Dziedzic, nauczycielki historii i wiedzy o społeczeństwie w szkole podstawowej.

Zachęcam także do przeczytania artykułów opisujących działania edukacyjne Małopolskiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli oraz Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Krakowie. Konferencje, konkursy, lekcje biblioteczne, wystawa i „Królewski piknik z książką” w PBW, to tylko niektóre z przedsięwzięć podjętych dla uczczenia millenium pierwszej królewskiej koronacji. Z pewnością lektura Hejnału Oświatowego poświęconego obchodom jubileuszu 1000-lecia Królestwa Polskiego zainspiruje Nauczycieli do wielu inicjatyw historycznych.

MSz

Rób naukę / Romuald Mikusek, Monika Klimowicz-Kominowska // Wiedza i Życie. - 2025, nr 9, s. [60]-65.

Czym jest citizen science czyli nauka obywatelska? To połączenie pracy naukowców z efektami działań coraz liczniejszej rzeszy wolontariuszy. Wolontariusze dostarczają „pokarmu badawczego” pracującym nad różnorakimi zjawiskami naukowcom. Rozpowszechnienie smartfonów sprawia, że praktycznie każdy może wziąć udział w prowadzeniu badań naukowych. Wystarczy znaleźć interesujący nas projekt badawczy, pobrać aplikację mobilną na telefon i już możemy ruszyć w teren w poszukiwaniu zjawisk badanych w tym projekcie.

Naukowcy zaś, na podstawie tak gromadzonych danych i po ich weryfikacji, wyciągają wnioski dotyczące stanu przedmiotu badania.

Autorzy (ornitolog i popularyzatorka wiedzy przyrodniczej) jako osoby zaangażowane w projekty przyrodnicze, mają dla przyszłych wolontariuszy kilka porad dotyczących kryteriów wyboru aplikacji i jak najefektywniejszych sposobów realizacji takiej współpracy we współtworzeniu postępu naukowego.

Co do aplikacji, mamy tu pięć kryteriów przez nich wskazanych:

• Aplikacja jest bezpłatna.
• Wymaga założenia osobistego profilu użytkownika.
• Jest zintegrowana z mapą, dzięki czemu każda obserwacja automatycznie otrzymuje współrzędne geograficzne i datę.
• Umożliwia dostęp do zapisanych danych zarówno przez aplikację mobilną, jak i przez interfejs internetowy.
• Zebrane dane są weryfikowane nie tylko przez coraz lepsze algorytmy sztucznej inteligencji, ale również przez ekspertów i naukowców, a następnie udostępniane bez ograniczeń w projektach badawczych i publikacjach naukowych.

Jak zauważają „Łatwość obsługi i intuicyjny interfejs to kluczowe czynniki decydujące o sukcesie projektów nauki obywatelskiej. Zbyt skomplikowane narzędzia mogą szybko zabić entuzjazm użytkowników”.

Jako wzorcowe wskazują projekty skupione wokół Bazy Globalnej Informacji o Różnorodności Przyrodniczej (Global Biodiversity Information Facility - www.gbiforg/pl) ufundowanej przez rządy wielu państw, także z UE. Uczestniczy w nim nieomal 2,5 tys. instytucji naukowych, a w jego zasobach znaleźć można zbiory muzealne i kolekcje badaczy. Baza zawiera ponad 3 mld ogólnodostępnych obserwacji, które przysłużyły się do powstania niemal 13 tys. recenzowanych publikacji.

O projektach iNATURALIST, ORNITHO.PL, eBIRD, XENO-CANTO i GLOBE OBSERVER przeczytajcie już Państwo sami.

Trzeba zobaczyć zdjęcie wiktorii, rośliny opisanej jako nowy dla nauki gatunek dopiero w 2022 roku, choć eksponowana jest już od 180 lat w Królewskich Ogrodach Botanicznych w Londynie... Efekt nauki obywatelskiej? Nawet jeśli nie, wolontariusze - miejcie oczy czujnie otwarte!

Warto przeczytać, a może i zostać wolontariuszem-naukowcem?

JA

Starszy? Młodszy? Ważne, że wkręcony : pomysły na biblioteczną pracę z młodzieżą / Daniel Korczykowski // Biblioteka w Szkole. - 2025, nr 7-8, s. 47-[49].

Krótki artykuł, ale pełen pomysłów, konkretnych rozwiązań i - co najważniejsze - sprawdzonych w praktyce szkolnej. Autor Daniel Korczykowski jest postacią nietuzinkową. To nauczyciel bibliotekarz w Prywatnej Szkole Podstawowej z Oddziałami Dwujęzycznymi nr 2 i Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Noblistów Polskich w Krakowie, finalista 14. edycji konkursu „Małopolski Bibliotekarz Roku”, animator czytelnictwa, miłośnik literatury, autor biblioterapeutycznego programu „Akademia Emocji”, a przede wszystkim - pasjonat swojej pracy. W lipcowo-sierpniowym numerze „Biblioteki w Szkole” można przeczytać jeszcze kilka artykułów jego autorstwa, które dają wyobrażenie o rozmachu, pomysłowości, zaangażowaniu nauczyciela bibliotekarza w promowanie czytelnictwa wśród dzieci i młodzieży. Po jedenastu latach pracy i doświadczeń sformułował własne „imperatywy współczesnej biblioteki szkolnej”. Są to:

• Wolność słowa
• Pasja
• Relacje
• Osobowość bibliotekarza
• Uwaga skierowana na człowieka
• Chęć do pracy

I te zasady można zauważyć w opisywanych w polecanym artykule propozycjach pracy z młodzieżą, do której zdecydowanie trudniej dotrzeć niż do uczniów młodszych klas. Spośród kilku opisywanych działań warto wymienić np. międzypokoleniowy Dzień Głośnego Czytania, czyli licealiści czytali utwory literatury dziecięcej uczniom klas początkowych, wzbogacając swój występ o elementy teatralne, co wzbudziło zachwyt u młodszych kolegów. Dużo śmiechu i zabawy dostarczył „Punkt Badań Czytelniczych”, czyli zabawa łącząca wątki książkowe i medyczne. Wśród poważniejszych propozycji znalazły się warsztaty dotyczące poznania samego siebie, motywacji, inspiracji do pracy nad rozwojem osobistym. Z przytaczanych przez autora książek, filmów, kart rozwojowych może skorzystać każdy bibliotekarz, który szuka pomysłu na przyciągniecie do biblioteki starszych uczniów.

W artykule - zamieszczonym w ramach cyklu: „Przepis na bibliotekę” - znajdziemy jeszcze więcej przydatnych propozycji praktycznych działań, ale najbardziej zachęcający jest przykład bibliotekarza o prawdziwej pasji, który inspiruje swoich uczniów do twórczych działań, realizowania marzeń i wspólnego zanurzenia się w uniwersum literatury.

MŚ