Czy orangutan będzie pierwszą małpą naczelną, która wymrze? / Piotr Skubała // Aura. - 2023, nr 6, s. 18-19.
To nie będzie wakacyjna kolorowa pocztówka z egzotycznych wysp, barwy będą raczej smutne…
Sumatra i Borneo to jedyne miejsca na ziemi, gdzie jeszcze mieszkają orangutany. Te wysoce inteligentne małpy człekokształtne mają DNA w 97% tożsame z ludzkim kodem genetycznym, są przyjaźnie nastawione do otoczenia i spędzają życie w koronach drzew. W podmokłych lasach tropikalnych prowadzą regularny tryb życia - są aktywne w dzień i przesypiają 12 godzin w nocy. Jednocześnie są gatunkiem krytycznie zagrożonym wyginięciem. Szacuje się, że obecnie żyje ok. 45-69 tys. osobników na Borneo i 7300 na Sumatrze. Powodem zagrożenia ich istnienia jest uprowadzanie młodych na sprzedaż i zabijanie ich matek oraz - w największym stopniu - niszczenie ich naturalnych siedlisk.
Główną przyczyną jest nieustannie rosnące zapotrzebowanie świata na olej palmowy pozyskiwany z drzewa olejowca gwinejskiego. Jego owoce zawierają ok. 70% tłuszczu, wykorzystywanego w każdej niemal dziedzinie życia. Szacuje się, że jest on stosowany do produkcji ponad połowy wszystkich dostępnych ludzkości produktów spożywczych i kosmetycznych. Z oleju palmowego wyrabia się świece, lubrykanty, chemiczne substancje powierzchniowo czynne, materiały syntetyczne. Jest on również wykorzystywany jako biopaliwo. Przepisy nie wymagają umieszczania jego nazwy w spisie składników danego produktu, poprzestając na sformułowaniu "tłuszcz roślinny" - i myślimy, że zdrowo i ekologicznie się odżywiamy, nie szkodząc środowisku, ani sobie... Niestety, produkcja oleju palmowego powoduje m.in. wycinanie lasów tropikalnych i zakładanie w ich miejsce plantacji, co oprócz licznych szkód w środowisku powoduje także utratę przestrzeni życiowej dla orangutanów - szczególnie na Sumatrze.
Zdaniem naukowców deforestacja związana z uprawą plam olejowych w ostatnich dwóch dekadach przyczyniła się do śmierci 100 tysięcy orangutanów. Wycinanie naturalnej roślinności sprawia też, że orangutany nie mając innego pożywienia, zjadają młode palmy i są postrzegane jako szkodniki i bywa, że zostają zabijane. Ekolodzy nie proponują całkowitej rezygnacji z uprawy olejowca gwinejskiego, lecz postulują, by lokować je na terenach, które nie zostały pozyskane kosztem wycinki lasów tropikalnych. A my jako konsumenci – możemy czytać wnikliwie te "drobne maczki" na opakowaniach, by przynajmniej tam, gdzie to jest możliwe, unikać kupowania produktów z olejem palmowym. Tym bardziej, że w wyrobach spożywczych najczęściej występuje on w postaci rafinowanej, z dużą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych i z pewnością nie jest korzystny dla zdrowia człowieka.
No i orangutanów żal... Może uda się je ocalić i zachować w ich naturalnych siedliskach dzięki synergii małych kroków wielu ludzi. A wtedy pocztówka z Borneo i Sumatry nabierze wesołych kolorów!
MŚ
Dookoła świata w sześćdziesiąt dni / Antoni Mączak // Mówią Wieki. - 2023, nr 7, s. 11-15.
Drodzy Czytelnicy, na wakacyjny czas odpoczynku i relaksu, proponuję lekturę lipcowego numeru czasopisma „Mówią Wieki”. Zaczęło się lato, wakacje i urlopy. Jak kiedyś wyglądały wakacyjne przygody i podróże? Co należało spakować do podróżnej walizki? Jak wyglądał i kim był XIX - wieczny turysta? Te i inne ciekawostki historyczne znajdują się w proponowanym przez mnie artykule autorstwa Antoniego Mączaka. Tekst czyta się z zainteresowaniem, gdyż jest napisany przystępnym językiem i nawiązuje do znanej wszystkim angielskiej literatury podróżniczo-fantastycznej Juliusza Verne’a.
Inspiracją do organizowania wypraw w XIX stuleciu były często powieści podróżnicze. Każdy wielbiciel książek Verne’a zna postać angielskiego dżentelmena Phileasa Fogga i jego towarzysza Passepartout. W powieści „W osiemdziesiąt dni dookoła świata” trafnie został zaprezentowany angielski dżentelmen - podróżnik. Anglicy najczęściej wyjeżdżali do Europy Zachodniej oraz do Egiptu i Indii. Co zamożniejsi coraz częściej planowali wojaże dookoła świata, zapewne zainspirowani przygodami Mr Fogga. Zorganizowanie takiej wyprawy było wielkim wyzwaniem, dlatego rosło zapotrzebowanie na przewodniki turystyczne. W cóż zatem był wyposażony podróżnik, by sprawnie odbyć podróż dookoła świata? Bagaż dżentelmena był obszerny, składał się z kufrów umieszczanych w wagonach bagażowych. Ze sobą należało zabrać środki higieniczne oraz m.in.:
japońskie serwetki papierowe, ranne pantofle, pled wełniany podróżny, papeterię, scyzoryk o trzech ostrzach, pióro wieczne, rozmówki obcojęzyczne, apteczkę, kompas, mapy, przewodniki, pistolet (w nadziei, że nie okaże się potrzebny), ubranie na zmianę no i oczywiście parasol.
Ot - taki dziewiętnastowieczny niezbędnik angielskiego podróżnika. 😊 Ale jak to wszystko zapakować? Tu z pomocą przychodził niezrównany przewodnik Johna Murraya, który radził, że kufer bądź walizka na ubrania nie powinna ważyć więcej niż 112 funtów (50kg). W przypadku pań niezbędny był też kufer na kapelusze i mała walizka na stroje potrzebne podczas podróży oraz kosz wiklinowy na prowiant, przewodniki i drobiazgi, „które czynią długie podróże znośnymi”.
W czasach kiedy kolej żelazna była punktualnym i podstawowym środkiem transportu, jak z takim bagażem przesiąść się z pociągu do pociągu w dziesięć minut? To dopiero przygoda wakacyjna!
Zachęcam do lektury czasopisma „Mówią Wieki” oraz powieści Juliusza Verne’a ze zbiorów PBW, a młodszym polecam grę planszową „Śladami Phileasa Fogga”.
Życzę udanych podróży i biegnę się pakować 😊
MSz
Sztuka mówienia komplementów / Marzena Mazur // Dyrektor Szkoły. - 2023, nr 7, s. 27-29.
Lubimy być chwaleni. Tak już jest. Szczera pochwała dodaje nam skrzydeł, pozwala uwierzyć we własne siły, podjąć nowe wyzwania, poprawia nastrój, przynosi radość.
Słowa uznania, wyrazy podziwu wydają się być dostępnym dla każdego elementem komunikacji interpersonalnej.
Dlaczego więc tak rzadko je słyszymy (zwłaszcza w miejscu pracy) i dlaczego często sami nie jesteśmy skorzy do obdarzania innych komplementami?
Autorka, przytaczając wyniki badań, rozprawia się z najważniejszymi uprzedzeniami, które skutkują niechęcią do mówienia komplementów.
Nieprawdą jest, że pochwały rozleniwiają, osłabiają motywację do dalszej pracy.
Wręcz przeciwnie - wspomagają proces uczenia się, pomagają osiągać lepsze wyniki. Pochwała zwiększa gotowość podjęcia nowych wyzwań. Co więcej - skuteczność komplementów śmiało może rywalizować z gratyfikacjami finansowymi.
Wbrew niektórym opiniom komplementy nie zawstydzają, a pozwalają poczuć się lepiej, a dodatkowo działają „dwustronnie” – wprowadzają w dobry nastrój osobę komplementowaną i tę, która wypowiedziała pochwałę. Autorka podsuwa gotową pomoc. Na podstawie przeprowadzonych badań stworzyła, jak sama pisze,
uniwersalne, a jednocześnie skuteczne wzorce komplementów (czy jak kto woli: pozytywnej informacji zwrotnej).
Podpowiada jakie komplementy sprawiają radość kobietom, które z pochwał przynoszą najwięcej satysfakcji mężczyznom, a które z wyrazów uznania są z przyjemnością, bez podejrzeń, odbierane przez przełożonych.
Warto przetestować treści zawarte w artykule, pamiętając, że wypowiedziane dobre słowo ma pozytywny wpływ na obie strony interakcji społecznej.
Niech zachętą będą słowa autorki:
Skoro pochwały przynoszą tyle dobrego, najwyższy czas, byśmy zaczęli stosować je częściej. […] Nawyk komplementowania pomaga nam dostrzegać i doceniać, to co dobre i co lubimy w ludziach. Ta codzienna praktyka stymuluje nasz mózg, aby bardziej skupiał się na pozytywach, a to z kolei owocuje większym poczuciem szczęścia i optymizmu.
Zmotywowani? Czas nadrobić komplementowe zaległości. 😊 😊 😊
BM
